6 Şubat 2023 Büyük Kahramanmaraş depremleri ardından doğaldır ki bilim ve meslek insanları ile uzmanlar disiplinleri ve alanları çerçevesinde afete bilimsel ve etik bir refleks göstererek, görüş bildiriyor, tartışıyor, deprem sonrası sürece destek vermeye çalışıyordu.
Depremi Adıyaman'da yaşamış bir Akhisarlı olarak geçmişe bir yolculuk yapmaya kalktığımızda Manisa'da yaşanmış en yıkıcı deprem, Kayıt altına alınan MS 17 yy tarihlenen büyük Sardes depremi aklımıza gelmeli.
M.S 17’de Ege’de, “Lidya Depremi” olarak anılan büyük bir deprem olur. Romalı tarihçiler Tacitus ve Yaşlı Pliny (Pliny the Elder) ile Yunanlı tarihçiler Strabon ve Eusebius, depreme şahit olmamışlardır, ama deprem hakkında bildiklerini, duyduklarını bilgi olarak aktarırlar. Pliny’ye göre bu deprem, insanlık hafızasının şahit olduğu en büyük depremdir. Tacitus, birçok kişinin kendi evlerinin çöken çatıları ve duvarları altında kalarak öldüğünü, evlerinden kaçabilen insanların da dramatik bir biçimde, yerde oluşan deliklere düşerek öldüklerini anlatır. Tarihçilerin aktardıklarına göre, MS. 17 depremi gece olmuştur, depremin merkezi Efes, Sardis veya Magnesia antik kentlerinin yakınındadır ve en az oniki şehir kısmen ya da tamamen yerle bir olmuştur: Sardis (Manisa), Magnesia ad Sipylum (Manisa), Philadelphia (Alaşehir/Manisa), Tmolus (İzmir), Cyme (İzmir), Temnos (İzmir), Myrina (İzmir), Apollonis (Manisa), Hyrkanis (Manisa), Mostene (Manisa), Aigai (Manisa) ve Hierocaesarea (Manisa). Ayrıca Pergamon (İzmir), Ephesus (İzmir) ve Kibyra (Burdur) kentleri de büyük olasılıkla aynı yıl içinde gerçekleşen bir başka depremden veya MS. 23 depreminden nasibini almıştır. Depremin, büyük can, mal ve yapı kaybına yol açmasının yansıra ekonomik ve ticari anlamda da yıkıcı etkileri olmuş, Anadolu’yla (o zamanki adıyla Küçük Asya) yapılan ticaret fiilen kesintiye uğramıştır. Roma İmparatoru Tiberius, felaketin büyüklüğünü bildirmesi ve yardımları koordine etmesi için derhal bölgeye bir Roma Senatosu üyesi göndermiş, depremden en çok etkilenen kent olan Sardis’in yeniden inşası için ise kendi servetinden kente 100.000 sesterces (2) maddi yardımda bulunmuş, kentlerde yaşamakta olan toplulukların ve vatandaşların beş yıl süreyle vergiden muaf tutulması sağlayarak, hızlı bir toparlanma süreci başlatmıştır. Bu ayrıcalığı bu kadar uzun süre vermiş olması, şehirlerin uğradığı yıkımın derecesinin çarpıcı bir kanıtı olarak görülmüştür. İmparatorun diğer kentlere de maddi yardım yaptığı bilinmekle birlikte, yardımların miktarı hakkında bir bilgi yoktur.
Lidya Depremi, Anadolu’nun deprem tarihi içinde antik yazarlar tarafından kayda alınmış ilk büyük sismik afettir. Unutmamak gerekir ki MS 17 ve MS 23 yıllarında batı Anadolu'da bu denli şiddetli depremlerden sonra 926, 1595 ve 1845 Manisa merkezli depremler olmuştur .1845 yılından bugüne kadar fayın 180 yıldan beri stres biriktirdiği anlamına geliyor, "Bu sonuçla Manisa Fayı'nın yeniden kırılması için belirli bir zaman gerekeceği, bu zaman dilimi içinde Manisa’mızın depreme hazırlanabilmesi gereklidir. " Tarih tekerrürden ibarettir "
Allah hiçbir topluma 6 Şubat 2023 gibi bir felaket yaşatmasın.
Adıyaman üniversitesi
Arkeoloji bölüm
Cenk Yağcı
